Gelir Vergisi Nedir, Nasıl Hesaplanır, Nasıl Ödenir?

Ülkemizdeki başlıca vergi kalemlerinden biri olan gelir vergisinin mükellef sayısı oldukça fazladır. Çünkü adından da anlaşılabileceği üzere gelir sahibi olan herkesi ilgilendirir. Fakat herkes için aynı oranda vergi söz konusu değildir. Peki, gelir vergisi nedir ve gelir vergisi oranları nasıl hesaplanır?

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi, kişilerin elde ettiği gelirler üzerinden alınan bir vergidir. Yani vergi yükümlülüğü doğuran tek durum, kişinin belirli bir gelir elde etmesidir. Söz konusu gelir, 193 numaralı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında; bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içerisinde elde ettiği net kazanç olarak tanımlanır. Elde edilen kazançlardan hangilerinin vergiye tabi olduğu da kanunun ikinci maddesinde yer alıyor.

Gelir olarak değerlendirilen ve gelir vergisine tabi tutulan kazançlar şöyle:

• Ücretler
• Ticari kazançlar
• Serbest meslek kazançları
• Zirai kazançlar
• Menkul sermaye kazançları
• Gayrimenkul sermaye kazançları
• Diğer kazançlar

Kimler Gelir Vergisi Öder?

Gelir vergisi mükelleflerini, yukarıda listelenen kazançlardan birini ya da birkaçını elde eden gerçek kişiler oluşturur. Bu gerçek kişilerin Türkiye’de ikamet ediyor olmaları gerekir. Ayrıca Türkiye’de yaşayan gerçek kişilerin yurt dışından gelen gelirleri de vergiye tabidir. Bununla birlikte yurt dışında yaşamasına rağmen bir takvim yılında 6 aydan fazla Türkiye’de ikamet edenler de gelir vergisi mükellefi olur.

Gelir vergisinde bir de dar mükellefiyet durumu vardır. Dar mükellefiyet, Türkiye’de yaşamayan fakat Türkiye’de kazanç elde edenleri kapsar. Yani bir kişi yurt dışında yaşıyor olsa bile Türkiye’deki mülklerinden, işinden veya satışlarından bir gelir elde ettiği takdirde gelir vergisi ödemekle yükümlüdür.

Gerçek kişilerin ödediği bir vergi türü olduğu için gelir vergisi ödeyenlerin sayısı bir hayli fazladır. Örneğin vergiye tabi kalemler arasında yer alan ücretler, genellikle maaşları ifade eder. Ücretli çalışanların maaşından, işveren tarafından devlete ödenmek adına aylık gelir vergisi kesintisi yapılır. Çalışanlar, kendilerine ait bordroda gelir vergisi kesintisini görebilirler.

Menkul ve gayrimenkul sermaye kazançları ise çoğunlukla maaş dışında elde edilen gelirlerdir. Menkul kazançlar, mevduat ve hisse senedi gibi finansal varlıklardan elde edilen gelirleri ifade eder. Gayrimenkul kazançlarının en yaygın örneği ise kira geliridir. Özetlemek gerekirse bu tür gelirleri elde eden herkes gelir vergisi ödemekle yükümlüdür.

Gelir Vergisi Neye Göre Ödenir?

Kanunda listelenen türlerde kazancı bulunanlar vergi öder; fakat gelir vergisinde elde edilen gelirlerin türü değil, miktarı önemlidir. Çünkü ülkemizde vergi dilimi uygulaması vardır. Yıllık gelire göre belirlenen vergi dilimleri, kişilerin gelir miktarı doğrultusunda farklı oranlarda vergi ödemelerini sağlar. Vergi dilimi uygulamasından dolayı gelir arttıkça vergi oranı da artar. Bu doğrultuda gelir vergisi dilimlerine ve oranlarına yakından bakalım.

2024 Gelir Vergisi Dilimleri

Gelir vergisi kesintisi hesaplamalarında vergi dilimleri dikkate alınır. Bir yılda elde edilen kazancın yüzde kaçının vergi olarak ödeneceği, bu dilimler kapsamında belirlenir. Vergi dilimleri ise ücret gelirleri ve ücret dışı gelirler olmak üzere ikiye ayrılır. 324 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre 2024 yılı için gelir vergisi dilimleri şöyle:

Ücret Gelirleri İçin Vergi Dilimleri (2024)

Ücret Dışı Gelirler İçin Vergi Dilimleri (2024)

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi hesaplama formülünde kişinin yıllık geliri ve vergi dilimine göre oranı yer alır. Yani yıllık gelirin girdiği vergi diliminde gelir vergisi yüzde kaç ise hesaplama da ona göre yapılır. Gelir vergisi hesabını basit bir örnekle açıklayabiliriz.

Aylık 25.000 TL maaş alan bir kişiyi ele alalım. Bu kişi yılda 300.000 TL (25.000 x 12) gelir elde eder. Elde ettiği gelire göre bu kişi %27’lik vergi dilimine girer. Söz konusu vergi dilimine göre hesaplama şöyle olur:

• Gelirin 230.000 TL’ye kadar olan kısmı için 40.500 TL gelir vergisi vardır.
• 230.000 TL’yi aşan kısım yani 70.000 TL için vergi oranı %27’dir.
• 70.000 TL için 70.000 x 0,27 = 18.900 TL gelir vergisi hesaplanır.
• Buna göre yıllık toplam vergi tutarı 59.400 TL (40.500 + 18.900) olarak hesaplanır.

Hesaplamaya göre 25.000 TL maaş alan bir kişi, yılda toplam 59.400 TL gelir vergisi öder. Peki, gelir vergisi ödemesi nasıl yapılır?

Gelir Vergisi Nasıl Ödenir?

Gelir vergisi ödemeleri birçok farklı kanaldan yapılabilir. Geleneksel yöntem, bağlı bulunulan vergi dairesine giderek ödeme yapmaktır. Fakat günümüzde dijital kanallardan gelir vergisi ödemek de mümkündür. Bu süreçte İnteraktif Vergi Dairesi kullanılabilir. Ayrıca GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı) tarafından yetkilendirilen ve “Verginizi Ödeyebileceğiniz Anlaşmalı Bankalar” listesinde yer alan bankaların ATM’lerinden, fiziksel şubelerinden ve dijital kanallarından da gelir vergisi ödemesi yapılabilir.

Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir, Nasıl Verilir?

Gelir vergisi beyannamesi, mükelleflerin yıllık gelirlerini bildirdikleri bir resmî evraktır. Gelir vergisi ödemesinden önce bu beyannamenin ilgili kuruma verilmesi gerekir. Beyannameler matbu olarak veya elektronik olarak verilebilir. Matbu olarak verileceğinde GİB üzerinde yer alan hazır beyan formları kullanılabilir. Dijital olarak verileceğinde ise GİB’in E-Beyanname uygulaması kullanılmalıdır.

Gelir vergisi beyannameleri, her yılın mart ayının son gününe kadar verilmelidir. Sadece basit usulde tespiti yapılan ticari kazançlar için bu tarih şubat ayının 25. günüdür.

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?

Gelir vergisi ödemeleri iki taksit hâlinde ödenir. Bu nedenle her yıl iki farklı tarihte ödeme yapılır. Vergiye tabi gelir sadece basit usulde tespiti yapılan ticari kazançlardan oluşuyorsa ödemelerin ilk taksiti şubat ayı, ikinci taksiti ise haziran ayı sonuna kadar ödenmelidir. Söz konusu gelirin sadece basit usulde tespiti yapılan ticari kazançlardan oluşmadığı durumlarda ilk taksit mart ayının sonuna, ikinci taksit ise temmuz ayının sonuna kadar ödenmelidir.

Gelir Vergisi Muafiyeti Nedir?

Gelir vergisi muafiyeti, kazanç elde eden bazı kişilerin bu vergiyi ödemekle yükümlü olmaması durumunu ifade eder. Örneğin Gelir Vergisi Kanunu’na göre bir iş yeri açmayıp gezerek satış yapan kişiler bu vergiden muaftır. Ayakkabı tamircileri, boyacılar, çilingirler, musluk tamircileri ve hamallar, gelir vergisinden muaf olan kişilere örnek olarak gösterilebilir.

Vergi muafiyetleri sadece kişiler için değil, belirli durumlarda kurumlar için de mümkündür. Gelir vergisi ile birlikte birçok farklı vergi muafiyeti mevcuttur. Kurumlar için geçerli olan muafiyetler genellikle yapılan harcamalarla ilgilidir. Çalışanlara verilen yemek destekleri bu harcamalara örnek olarak gösterilebilir.

İşverenler, çalışanlarına yemek desteği ödediklerinde, ödenen bu tutar gelir vergisinden muaf tutulur. Yemek desteklerinde gelir vergisinin yanında damga vergisi ve KDV gibi muafiyetler de söz konusudur. Siz de bu muafiyetlerden kolayca faydalanmak istiyorsanız Türkiye’nin ilk dijital yemek kartı TokenFlex’e başvurabilirsiniz.