Prime Esas Kazanç Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Sigorta primleri ve tutarları, ülkemizdeki sigorta ve emeklilik sistemine göre düzenlenir. Söz konusu primler, prime esas kazanç veya kısaca PEK olarak bilinir. Bu kazançların belirlenmesinde ise bazı detaylar vardır. Peki; prime esas kazanç nedir, prime esas kazançlar nelerdir ve bu kazançların tutarları ne kadardır?

Prime Esas Kazanç Nedir?

Prime esas kazanç, çalışanlara ödenen maaş ve maaş dışı ödemelerin brüt tutarını ifade eder. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamındaki sigortalı çalışanlar için geçerli olan prime esas kazanç, özetle SGK primlerini oluşturur. Bu nedenle çalışanlara ödenen ücretlerin hepsi PEK olarak değerlendirilmez. Prime esas olarak kabul edilen bu kazançların tutarlarıyla ilgili alt ve üst sınırlar da mevcuttur.

Prime Esas Kazanç Nasıl Hesaplanır?

Çalışanlara maaşlar aylık olarak ödense de prim hesaplamalarında günlük ücretler dikkate alınır. Prime esas kazanç hesaplamasını günlük olarak yapmak için ise aylık brüt maaşı, prim ödenen gün sayısına bölmek gerekir. Örnek olarak asgari ücrete göre prime esas kazanç hesaplaması yapabiliriz.

Bu hesaplamayı aylık brüt asgari ücret üzerinden yapmamız gerekiyor. 2024 yılı için aylık brüt asgari ücret 20.002,5 TL’dir. Asgari ücret alan bir çalışanın ek ödeme almadığı 30 günlük bir dönemde günlük prime esas kazanç tutarı, 20.002,5 TL ÷ 30 işlemi ile 666,75 TL olarak hesaplanır.

Örnekleri çoğaltmak gerekirse bu tutar, 20.000 TL maaş alan bir çalışan için 666,66 TL, 30.000 TL maaş alan bir çalışan için ise 1.000 TL olur.

Prime Esas Kazanç Alt ve Üst Sınırı Ne Kadar?

Çalışanlara verilebilecek en düşük ücret, asgari ücretle sınırlıdır. Dolayısıyla sigorta primine esas kazancın alt sınırı, brüt asgari ücretin günlük tutarı kadardır. SGK Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü, her yıl prime esas kazanç tutarlarının alt ve üst sınırını içeren bir genelge yayımlar. 2024 yılı için yayımlanan genelge kapsamında prime esas kazancın alt ve üst sınırı şöyledir:

• Günlük kazanç alt sınırı: 666,75 TL
• Günlük kazanç üst sınırı: 5.000,63 TL
• Aylık kazanç alt sınırı: 20.002,50 TL
• Aylık kazanç üst sınırı: 150.018,90 TL

Bu tutarlar özel sektörler için geçerli olup kamu kurumlarında, yurt dışı çalışmalarında, çıraklık ve staj programlarında değişiklik gösterebilir.

Prime Esas Kazançlar Nelerdir?

Tamamı prime esas olan kazançları şöyle sıralayabiliriz:

• Aylık ücretler (maaşlar)
• İkramiyeler
• Primler
• Asıl ücretin eklentileri
• Yıllık izin ücretleri
• İzin harçlıkları
• İstirahatteki sigortalı çalışana ödenen ücretler
• İdare ve yargı mercileri tarafından verilen kararlara göre yapılan ödemeler

Prime Tabi Olmayan Kazançlar Nelerdir?

Çalışanlara ödenmesine rağmen prime esas kazanç olarak kabul edilmeyen ücretler de vardır. Prime tabi olmayan kazançları şöyle sıralayabiliriz:

• Kıdem tazminatı
• İhbar tazminatı
• Kasa (mali sorumluluk) tazminatı
• Seyyar görev tazminatı
• İş sonu tazminatı
• Keşif ücretleri
• Görev yollukları
• Evlenme, doğum ve ölüm yardımları
• Ayni (mal olarak yapılan) yardımlar
• 5510 sayılı Kanunda istisna olarak sayılmayan diğer ödemeler

Kısmen Prime Esas Kazançlar Nelerdir?

Prime esas kazanç konusunda en çok dikkat edilmesi gereken noktalardan biri, kısmen prime tabi tutulan ücretlerdir. Bu ücretlerin sadece bir kısmı prime esas kazanç olarak kabul edilir. Söz konusu kazançları şöyle sıralayabiliriz:

• Çocuk zammı
• Aile zammı
• Özel sağlık sigortası ve BES ödemeleri
• Yemek ücretleri

Şimdi, bu kazançların ne kadarlık kısmının prime esas kabul edildiğine bakalım.

Çocuk Zammı

Bazı işverenler, çocuk sahibi olan çalışanlarına, maaşa ek olarak çocuk zammı veya çocuk yardımı adı altında bir ödeme yapar. Çocukların giderleri için sunulan bu maddi desteğin, aylık asgari ücretin %2’sine kadar olan kısmı prime esas kazanca dahil edilmez. Ayrıca bu tutar, en fazla iki çocuk için hesaplanır. Hesaplama formülü ise şöyledir:

• Aylık brüt asgari ücret X %2 = Tek çocuk için istisna tutarı
• Tek çocuk için istisna tutarı X Çocuk sayısı (en fazla 2) = Toplam istisna tutarı
• Ödenen çocuk yardımı - Toplam istisna tutarı = Prime esas kazanca dahil edilecek tutar

Aile Zammı

Bazı kurumlarda, çalışanların çalışmayan eşleri için de aile yardımı veya zammı adı altında bir ödeme yapılabilir. Bu tip ödemelerin, aylık brüt asgari ücretin %10’una kadar olan kısmı prime esas kazancın dışında tutulur. Hesaplama formülü şöyledir:

• Aylık brüt asgari ücret X %10 = İstisna tutarı
• Ödenen aile yardımı - İstisna tutarı = Prime esas kazanca dahil edilecek tutar

Özel Sağlık Sigortası ve BES Ödemeleri

Çalışanlar için bir ayda ödenen özel sağlık sigortası primleri ve bireysel emeklilik sistemi katkı payları toplamının, brüt asgari ücretin %30’una kadar olan kısmı prime esas kazancın dışında tutulur. İlgili tutarı hesaplamak için kullanılacak formül ise şöyledir:

• Aylık brüt asgari ücret X %30 = İstisna tutarı
• Özel sağlık sigortası primi + Bireysel emeklilik sistemi katkı payı - İstisna tutarı = Prime esas kazanca dahil edilecek tutar

Yemek Ücretleri

Hemen her işveren, çalışanlarına yemek desteği sunar. İşveren için vergi muafiyeti sağlayan yemek desteği, kısmen prime esas kazançlar arasındadır. Günlük yemek tutarının, günlük brüt asgari ücretin %23,65’ine kadar olan kısmı prime esas kazançtan istisna tutulur. Prime esas kazancın hesaplaması ise şu şekilde yapılır:

• Günlük brüt asgari ücret X %23,65 = Günlük istisna tutarı
• Günlük istisna tutarı X Ay içinde çalışılan gün sayısı = Aylık istisna tutarı
• Ödenen aylık yemek bedeli - Aylık istisna tutarı = Prime esas kazanca dahil edilecek tutar

Bu düzenlemeye göre çalışanlarınıza ödediğiniz yemek ücretlerinin bir kısmı, SGK primlerinden istisna tutulur. Ayrıca yemek ödemeleri için Gelir Vergisi ve Damga Vergisi gibi vergi kalemleri için muafiyet hakkınız da olur. %100’e varan vergi muafiyetinden yararlanırken yemek ödemelerini de kolayca yapabilmek için hemen dijital yemek kartı TokenFlex’e geçebilirsiniz.

Koç Holding ve Token Finansal Teknolojiler güvencesiyle hizmet veren TokenFlex ile çalışanlarınızın yemek bakiyelerini online olarak kolayca yükleyebilirsiniz. Hem yemek ödemeleri konusunda işlerinizi kolaylaştırmak ve vergi avantajından faydalanmak hem de çalışanlarınızın avantajlı kampanyalardan yararlanmasını sağlamak için Türkiye’nin ilk tamamen dijital yemek kartı TokenFlex’e hemen başvurun.