Doğum Yardımı Nedir, Şartları Nelerdir?
Hem işverenler hem de devlet kurumları tarafından belirli şartları taşıyan vatandaşlara çeşitli yardım ödemeleri yapılır. Doğum yapmak da bu yardım ödenekleri için bir sebep olarak kabul edilir. Bu ödenek; doğum yardımı, doğum parası veya çocuk parası olarak da bilinir. Konuyla ilgili “Doğum parası ne kadar, doğum parası nasıl alınır ve doğum parası nereden alınır?” gibi soruların cevaplarına yakından bakalım.
Doğum Yardımı Nedir?
Doğum yardımı, doğum yapan her annenin veya babanın faydalanabileceği bir yardım ödeneğidir. Yeni doğan her çocuk için verilen doğum parası, genellikle anne üzerinden ödenir. Bu ödeneğin hem işveren hem de devlet tarafından verilen türleri mevcuttur. İşveren tarafından ödenen doğum yardımlarıyla ilgili yasal bir standart yoktur. Fakat Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından ödenen doğum yardımları için birçok şart ve sınır belirlenmiş durumdadır.
Doğum Yardımı Şartları Nelerdir?
Doğum yardımı genellikle SGK doğum parası olarak bilinse de bu konu ile ilgili kurum Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) değil, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığıdır. Doğum parası almak için şartlar ve uygulama esasları ise Doğum Yardımı Yönetmeliği kapsamında belirlenmiştir.
Yönetmeliğe göre çalışan annenin doğum parası alma şartlarının başında, söz konusu çocuğun 15 Mayıs 2015 tarihinden sonra doğmuş olması gelir. Doğumdan sonra çocuk için KPS (Kimlik Paylaşım Sistemi) kaydı yapılması gerekir. Bu kayıttan sonra ise anne veya baba, "Doğum Yardımı Başvuru Dilekçesi”ni eksiksiz şekilde doldurulmalıdır.
Doldurulan bu dilekçe, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının il müdürlüklerine veya sosyal hizmet merkezlerine teslim edilmelidir. Dilekçe doğrudan ilgili birime götürülmeli veya postalanmalıdır, online doğum yardımı başvurusu söz konusu değildir. Memur olan anne veya babalar, bu başvuruyu doğrudan çalıştıkları kamu kurumuna yaparlar. Yurt dışında yaşayanlar ise başvurularını büyükelçilik ve konsolosluklar üzerinden iletebilirler.
Doğum Parasını Kimler Alabilir?
Doğum yardım parasını alabilecek kişiler de Doğum Yardımı Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Yönetmelik doğrultusunda doğum parası, Türk vatandaşlarına ve Mavi Kart sahiplerine verilir. Türk vatandaşlığı statüsünü anne veya babadan birinin taşıması yeterlidir. Yani annenin veya babanın yabancı uyruklu olması durumunda da doğum parası alınabilir, fakat her ikisi de yabancı uyrukluysa bu ödenekten faydalanmak mümkün değildir.
Mavi Kart ise normalde Türk vatandaşı olan, fakat çeşitli sebeplerle vatandaşlıktan çıkma izni alıp Türk vatandaşlığı statüsünü kaybeden kişilerin sahip olduğu belgedir. Bu belgeye sahip olanlar da çocuk parası alabilir. Ayrıca çocuk parası almak için annenin sigortalı bir işte çalışıyor olma zorunluluğu yoktur.
Doğum Parası Nasıl Alınır?
Doğum parası almak için öncelikle doğum parası başvuru şartlarını karşılıyor olmak gerekir. Bu destekten faydalanabilecekler arasında olan ve gerekli başvuru sürecini tamamlayan herkes doğum parası alabilir. Doğum yardımı paraları, PTT yoluyla ebeveynlere ödenir. Ödenen para doğrudan PTT şubelerinden çekilebilir.
Doğum Parası Ne Zaman Ödenir?
Çocuk parası başvuruları, belirli bir değerlendirme sürecine tabi tutulur. Bu değerlendirme sürecinin ne kadar olduğu, çeşitli sebeplere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Değerlendirmenin olumlu olması halinde başvuru kabul edilir ve ilgili ebeveyn, Doğum Yardım Sistemi’ne (DYS) kaydedilir. Doğum parası ise kişinin Doğum Yardım Sistemi’ne kaydedilmesinden sonraki ay yapılır.
Doğum Parası Ne Kadar?
Doğum parasının ne kadar olacağı, başvuruya konu olan çocuğun kaçıncı çocuk olduğuna göre değişir. Ayrıca ödemeler, her çocuk için sadece bir kez yapılır. Yönetmeliğe göre çocuk parası 2024 yılı için şu şekildedir:
- Birinci çocuk için 300 TL
- İkinci çocuk için 400 TL
- Üçüncü çocuk için 600 TL
- Sonraki çocuklar için 600 TL
Doğum paraları sadece 15 Mayıs 2015 sonrasında doğan çocuklar için ödeniyor olsa da doğan çocuğun kaçıncı çocuk olduğu belirlenirken bu tarihten önce doğan çocuklar da dikkate alınır. Ayrıca evlat edinilen çocuklar için de doğum parası ödenmez, fakat sıralamaya bu çocuklar da dahil edilir.
Bu konuda ikiz, üçüz gibi çoklu doğan çocuklar için de bir detay mevcuttur. Çoklu doğumlar tek çocuk olarak kabul edilmez ve her biri sıralamaya dahil edilir. Örneğin hiç çocuğu olmayan bir kadın ikiz doğum yaptığında bu çocuklardan biri birinci, diğeri ikinci çocuk olarak kabul edilir. Çocuk parası ise 700 TL olarak ödenir.
İşverenin Doğum Desteği Ödemesi Zorunlu mudur?
Devlet kurumları tarafından yapılan doğum yardımının işverenler tarafından ödendiğiyle ilgili bir yanılgı söz konusudur. Bakanlık tarafından yapılan ödemede ebeveynlerin çalışma zorunlulukları bulunmaz. Dolayısıyla bu ödemenin işverenle alakası yoktur.
Bazı firmalarda işverenler, çalışanlarının memnuniyeti için doğum desteği sağlayabilirler. Doğum yapan annenin veya çocuk sahibi olan babanın çalıştığı iş yeri, çalışanın maaşına ek olarak bir doğum yardımı parası veya hediyesi verebilir. Bu tamamen isteğe bağlı bir destektir. Yani işverenin doğum parası ödemesi zorunlu değildir, fakat doğum izni vermesi zorunludur.
Doğum İzni Kaç Gündür?
Doğum yapan çalışan kadınların kullanabilecekleri yasal izin süreleri ve ilgili şartlar, İş Kanunu’nun 74. maddesi ile belirlenmiştir. Kanun’a göre çalışan kadınların toplamda 16 haftalık izin hakkı bulunur. Bu izin süresinin 8 haftası doğum öncesi, 8 haftası ise doğum sonrası içindir. Fakat anne adayı, sağlık durumu elverişli ise doğuma 3 hafta kalana kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda kalan süre doğum sonrasına eklenerek izin süresi 16 haftaya tamamlanır.
16 haftalık yasal izin süresi ücretli izin kapsamındadır ve çalışan kadının maaşından kesinti yapılmaz. Doğum yapan kadın, eğer talep ederse bu 16 haftanın sonuna; ilk doğum için 60, ikinci doğum için 120, üçüncü ve sonraki doğumlar için 180 günlük ücretsiz izin ekletebilir. Sonradan eklenen ücretsiz izin süresince herhangi bir maaş ödemesi yapılmazken 16 haftalık yasal izin için anneye rapor parası ödenir. Peki, doğum sonrası rapor parası şartları nelerdir?
Rapor Parası Şartları Nelerdir?
Doğum rapor paraları, yasal ücretli izin süresi olan 16 hafta için yani 112 günlük süre için ödenir. Ödenecek rapor parasının tutarı için annenin güncel maaşının günlük brüt tutarı dikkate alınır. Günlük brüt ücret 112 ile çarpılır ve çıkan sonucun üçte ikisi doğum raporu parası olarak ödenir.
Doğum rapor parası şartları ise şöyledir:
- Doğum yapılmış olmalıdır.
- Doğum sonrası doktordan alınan rapor iş yerine teslim edilmelidir.
- Annenin sigortalılık durumu devam ediyor olmalıdır.
- Anne, rapor süresi boyunca çalışmamalıdır.
Doğum süreci sonrası alınabilecek bir diğer ödenek de süt parasıdır. Peki, süt parası nasıl alınır?
Emzirme Parası/Süt Parası Şartları Nelerdir?
Emzirme parası olarak da bilinen süt parası yardımı, doğum yapan kadınlara SGK tarafından ödenen bir destektir. Başlıca şart, annenin veya babanın 4/A veya 4/B statüsünde sigortalı olmasıdır. Ayrıca sigortalılık süresinin, doğumdan önce en az 120 gün olma şartı da vardır. Bu şartları taşıyan ebeveynlerden birine, SGK tarafından belirlenen tutar kadar ödeme PTT üzerinden yapılır. Süt parası alabilmek için genellikle doğum yardımı başvurusunun yanında ayrı bir başvuru yapılması gerekir. Bu başvuruların nasıl yapılacağı ve işlemlerle ilgili detaylar genellikle SGK'nın resmi web sitesinde yayınlanır veya SGK müdürlüklerinden alınabilir.
Doğum süreciyle ilgili sadece annelerin değil, babaların da babalık izni gibi birtakım hakları mevcuttur. Babalık izni ile ilgili detaylara “Babalık İzni Nedir, Kaç Gün Kullanılır?” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
