Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Her iş yerinin mesai saatleri bellidir. Fakat bazı durumlarda mesai saatlerinin dışında da çalışılması gerekebilir. Maaşları mesai saatlerine göre hesaplanan çalışanlara ise fazla mesai ücreti verilir. Bu nedenle hem işverenin hem de çalışanın fazla mesai hesaplama formülünü bilmesinde fayda vardır.

Konu ile ilgili “Mesai ne demek, mesai nasıl hesaplanır, mesai ücreti ne kadar, saatlik ücret nasıl hesaplanır ve 1 ayda en fazla kaç saat mesai yapılabilir?” gibi çok sayıda sorunun cevabını yazımızda bulabilirsiniz.

Mesai Ücreti Nedir?

Fazla mesai ücreti; bir çalışana, normal mesai saatlerinin dışında çalıştığı süreler için ödenen ücrettir. Söz konusu ücretle ilgili detaylar, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Kanun’daki 41. maddeye göre normal mesai saati haftalık 45 saattir. Dolayısıyla bir haftada 45 saatten fazla çalışılması durumunda fazla mesai ücretine hak kazanılır. Eğer yapılan iş sözleşmesinde haftalık çalışma saati daha az belirlenmişse de belirlenen saatin aşılması durumunda fazla mesai ücreti söz konusu olur.

Çalışanlara mesai ücreti olarak normal çalışma ücretinin %50 fazlası ödenir. Yani bir çalışan, fazla mesai yaptığı her saat için normal saatlik ücretinin 1,5 kat fazlasını kazanır. Bu konuda İş Kanunu’nda “fazla sürelerle çalışma” ve “fazla çalışma” tanımlarını içeren bir ayrım vardır.

Fazla çalışma ile fazla mesai aynı anlama gelirken fazla sürelerle çalışma, normal mesai süresi haftalık 45 saatten az olan kişiler için geçerli bir durumdur. Örneğin haftalık normal mesai süresi 35 saat olan bir çalışan, bu süreyi 45 saate tamamlayana kadar fazla sürelerle çalışmış olur. Ancak 45 saati geçtikten sonra fazla çalışmış yani fazla mesai yapmış olur. Haftalık olarak normal mesai süresinden fazla fakat 45 saatten az çalışan kişilerin fazla mesai ücreti, normal mesai ücretinin %25 fazlası olarak hesaplanır.

Bu bilgiler ışığında “Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?” sorusuna da cevap verelim.

Fazla Mesai Nasıl Hesaplanır?

Fazla mesai ücreti hesaplaması saatlik bazda yapılır. Çünkü maaşlar, aslında saatlik ücretin aylık çalışma saati ile çarpılmasına göre hesaplanır. Dolayısıyla mesai ücretinde de çalışanın saatlik ücreti baz alınır. Bu hesapta kullanılan fazla mesai hesaplama formülü ise saat ücreti hesaplamasını da içerir. Söz konusu formülde brüt maaş dikkate alınır ve elde edilen sonuç, ayda kaç saat fazla mesai yapıldıysa onunla çarpılarak mesai ücreti bulunur.

Fazla mesai ücreti hesaplama formülü ise şöyledir:

• (Brüt Maaş / 225 x 1,5) x Fazladan Çalışılan Saat = Fazla Mesai Ücreti

Formül üzerinden bir örnek hesaplama yaparak konuyu netleştirebiliriz. Brüt maaşı 30.000 TL olan bir çalışanın 6 saat fazla mesai yaptığını varsayalım. Buna göre hesaplama şöyle olacaktır:

• (30.000 / 225 x 1,5) x 6
• 200 x 6 = 1.200

Örneğimize göre bu çalışanın 1.200 TL fazla mesai ücreti alması gerekir. Söz konusu çalışan fazla mesai değil de “fazla sürelerle çalışma” kapsamına giriyor olsaydı formüldeki 1,5 yerine 1,25 yazılması gerekirdi. Bu durumda alınacak ek ücret, 166,66 x 6 yani 1.000 TL olurdu.

Günlük Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Günlük mesai hesaplaması için ilgili günde çalışılan toplam saat dikkate alınır. Genellikle günlük çalışma süresi 8 saat olarak kabul edildiği için 8 saatlik fazla mesai günlük olarak hesaplanabilir. Yine 30.000 TL’lik brüt ücreti dikkate aldığımızda örnek hesaplama şöyle olur:

• (30000 / 225 x 1,5) x 8
• 200 x 8 = 1.600 TL

1 Saat Mesai Ücreti Ne Kadar?

Fazla mesailerde saatlik ücret dikkate alındığı için bilinmesi gereken en temel ücret, 1 saatlik mesai ücretidir. Saatlik mesai ücretini hesaplamak için de fazla mesai ücreti formülüne benzer bir yöntem izleyebiliriz. Brüt maaşın 30.000 TL olduğu aynı örneğimizden devam edecek olursak saatlik mesai ücreti şöyle hesaplanır:

• Saatlik normal mesai ücreti: 30000 / 225 = 133,33 TL
• Saatlik fazla mesai ücreti: 133,33 x 1,5 = 200 TL

Her iş yerinde farklı bir maaş ödenebileceği için bu işlemin sonucu da farklı olabilir. Fakat ülkemizde asgari ücret uygulaması da oldukça yaygındır. Bu sebeple “Asgari ücret saatlik ne kadar ve asgari ücretli mesai hesaplama?” sorularına da cevap vermemiz gerekiyor.

Asgari Ücret Mesai Saat Ücreti Ne Kadar?

Saatlik asgari ücret hesaplamasında da “Brüt Maaş / 225” formülü kullanılır. 2024 için geçerli brüt asgari ücret olan 20.002,50 TL’yi dikkate aldığımızda hesaplama şöyle olur:

• 2024 asgari ücret saat ücreti: 20002,50 / 225 = 88,90 TL
• 2024 asgari ücret mesai saat ücreti: 88,90 x 1,5 = 133,35 TL

Yani asgari ücretli bir çalışana ödenecek fazla mesai ücreti tutarı, fazladan çalışılan süre ile 133,35 TL’nin çarpılması sonucunda bulunabilir. Örneğin 6 saatlik fazla mesaisi bulunan bir asgari ücretlinin ilgili ay için mesai ücreti 800,10 TL (6 x 133,35) olur.

Bu hesaplamalar, haftalık çalışma süresinin 45 saati aşması durumunda geçerlidir. Tatil dönemleri için geçerli olan mesai ücretleri için İş Kanunu’nda farklı detaylar vardır. Peki, hafta sonu ve resmi tatil mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Resmi Tatil Mesai Ücreti Ne Kadar?

Resmi tatillerde çalışan kişinin ne kadar mesai ücreti alacağı, iş veren ve çalışan arasında yapılan iş sözleşmesiyle belirlenir. Yani resmi tatillerde aynı formül geçerli değildir ve bu konu, taraflar arasındaki anlaşmaya bağlanmıştır. Eğer iş sözleşmesinde bu konuyla ilgili bir detay yer almıyorsa resmi tatillerde çalışılan her bir gün için çalışana normal günlük ücreti kadar fazla mesai ücreti ödenir. Örneğin asgari ücretli bir kişi resmi tatillerde çalıştığı her bir gün için 88,90 TL fazla mesai ücreti kazanır.

Hafta Sonu Mesai Ücreti Ne Kadar?

İş Kanunu’na göre fazla mesai ücreti için haftalık 45 saatlik çalışma süresinin doldurulması gerekir. Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan çalışanların hafta sonu tatilinde çalışması halinde ödenecek hafta sonu mesai ücreti, taraflar arasında yapılan iş sözleşmesine göre hesaplanır. 45 saatin doldurulmuş olduğu durumlarda ise hafta sonu mesai hesaplaması, normal mesai hesaplamasında olduğu gibi normal ücretin %50 fazlasına denk gelecek şekilde yapılır.

Mesai Ücreti Ne Zaman Ödenir?

Fazla mesai ücreti, çoğunlukla maaş gününde maaşla birlikte ödenir. Fakat bununla ilgili yasal bir zorunluluk yoktur. Söz konusu ek ücret için ödeme günü, iş sözleşmesinde belirtilmek kaydıyla maaş gününden farklı bir gün olarak belirlenebilir. Örneğin bir iş yerinde maaşlar ayın ilk günü, fazla mesai ücretleri ise ayın 15. günü ödenebilir. Mesaili maaş hesaplaması ise hak kazanılan fazla mesai ücretinin maaşa eklenmesi ile yapılır.

Fazla Mesai Ücreti Yerine İzin Verilebilir mi?

Fazla mesai yapan bir çalışana mesai ücreti yerine izin verilebilir. İş Kanunu kapsamında fazla mesai ücreti yerine serbest zaman verme uygulaması mevcuttur. Buna göre fazla mesai yapılan her 1 saat için 1 saat 30 dakika serbest zamana hak kazanılır. Fazla mesai değil de fazla sürelerle çalışma durumu söz konusuysa bu süre 1 saat 15 dakika olarak kabul edilir.

Bu konuda dikkat edilmesi gereken nokta, kararın çalışan tarafından verilmesi gerektiğidir. Yani sadece çalışan isterse fazla mesai parası izne çevrilir. Bu tür ücretler çalışan tarafından izne çevrilebilir, fakat her izin ücrete çevrilemez. Buna yıllık izni örnek gösterebiliriz. Eğer bir sözleşme feshi söz konusu değilse yıllık izin süresinin ücrete çevrilmesi söz konusu değildir. Yıllık izinle ilgili bu ve benzeri tüm detaylar için “Çalışanların Yıllık İzin Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.